گفتگو با »دکتر اباذر کریمی پنابندانی«، مدیر دپارتمان هوش مصنوعی دانشگاه تکنوفست بلژیک

از Atabey Tower تا عضویت در آکادمی علوم اروپا:

‫پروژه متاورسی «آتابی» در پانزدهمین‌ دوره جشنواره بین‌المللی نوآوری و اختراعات اروپا (‪(2025 EUROINVENT‬‬ ‫که با حضور بیش از ‪ ۹۷۰‬طرح فناورانه از ‪ ۶۵‬کشور جهان در اردیبهشت ‪ 1404‬در رومانی برگزار شد‪ ،‬موفق شد نشان‬ ‫طلای این رقابت معتبر جهانی را کسب کند‪.‬‬ ‫این پروژه نمادی است از توانایی‌های علمی دانشمندان ایرانی در حوزه فناوری‌های نوین و طراحی آینده دیجیتال با استفاده‬ ‫از گنجینه بزرگ فرهنگ ایرانی که یک دانشمند ایرانی در راس آن قرار گرفته است‪.‬‬
‫اجرای کامل برج آتابی‪ ،‬از طراحی الگوریتم‌ها و معماری متاورسی گرفته تا پیاده‌سازی نهایی‪ ،‬ازسوی دانشگاه‌ها و شرکت‌های‬ ‫ایرانی صورت گرفته و به‌این‌ترتیب می‌توان بدون اغراق گفت که این برج‪ ،‬نخستین سازه مفهومی متاورسی با هویت فرهنگی‬ ‫ایرانی‪ -‬اسالمی است که با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون هوش مصنوعی‪ ،‬واقعیت مجازی‪ ،‬زیرساخت‌های‬ ‫ابــری و رابط‌های آواتاری تالش کرده تا فضای دیجیتالی نوینی را برای آموزش‪ ،‬تعامالت فرهنگی و تجربه تمدن ایرانی در‬ ‫بستر متاورس فراهم کند‪.‬‬ ‫این‌پروژه حاصل تالش پژوهشگران و متخصصان ایرانی در دانشگاه تکنوفست بلژیک است که با حمایت علمی مشترک ایران‬ ‫و ترکیه‪ ،‬با هدف الگوسازی در توسعه متاورس‌های فرهنگی‪ -‬بومی در جهان اسالم طراحی شده و فاز آزمایشی آن هم‌اکنون‬ ‫در شهر وان ترکیه درحال‌اجراست‪.‬‬
‫برای بررسی این پروژه عظیم و موفق‪ ،‬با «دکتر اباذر کریمی پنابندانی» مدیر دپارتمان هوش مصنوعی دانشگاه تکنوفست‬ ‫بلژیک که مدیریت این پروژه را برعهده داشته است‪ ،‬گفت‌وگو کردیم‪.‬‬

آقای دکتر‪ ،‬به‌عنوان نخستین سوال لطفا‬ ‫خودتان را معرفی کنید و درباره حوزه‌های‬ ‫فعالیتتان بگویید؟‬
‫درباره آشنایی‌ام با هوش مصنوعی و مباحث مربوط‬ ‫به آن باید بگویم فارغ‌التحصیل دکتری رشته هوش‬ ‫مصنوعی هســتم و تمرکز اصلی من بر یادگیری‬ ‫ماشــین‪ ،‬پردازش زبان طبیعــی و ترکیب هوش‬ ‫مصنوعی با فناوری‌های نوین مثل واقعیت مجازی‬ ‫(‪ (VR‬واقعیت افزوده (‪ (AR‬و متاورس است‪.‬‬ ‫از همان سال‌های نخست تحصیل‪ ‬باور داشتم که تحقیقات علمی‬ ‫بایــد به محصول و خدمت واقعی برای جامعه منجر شــود‪ .‬همین‬ ‫رویکرد باعث شــد علاوه بــر پژوهش‌های آکادمیــک‪ ،‬وارد عرصه‬ ‫پروژه‌های ســلامت هوشمند شوم؛ برای نمونه‪ ،‬طراحی سامانه‌های‬ ‫مبتنی بر ‪ AI‬با هدف تشخیص و پایش بیماری‌ها‪.‬‬ ‫در کنار سـلـامت‪ ،‬یکی دیگر از حوزه‌هایی که به‌طورجدی روی آن‬ ‫متمرکز شدم‪ ،‬متاورس است‪ .‬پروژه برج متاورسی آتابی نمونه‌ای از‬ ‫این تلاش‌هاست؛ زیرساختی ملی که می‌تواند بانک‌ها‪ ،‬استارتاپ‌ها و‬
‫سازمان‌ها را وارد دنیای جدید اقتصاد دیجیتال کند‪.‬‬

‫چه دلایلی باعث شــد هوش مصنوعی را برای مسیر‬ ‫حرفه‌ای خود انتخاب کنید؟‬
‫علاقه من به هوش مصنوعی از ترکیب دو موضوع نشات می‌گرفت‪:‬‬ ‫اول‪ ،‬کنجکاوی شخصی درباره این‌که آیا می‌توان سیستمی ساخت ‫که مانند انسان فکر کند‪ ،‬یاد بگیرد و تصمیم بگیرد و دوم مشاهده‬ ‫نیازهای جامعه خصوصا در جاهایی که می‌دیدم بسیاری از مسایل‬ ‫پیچیده‪ ،‬با روش‌های سنتی دیگر قابل‌حل نیستند‪.‬‬ ‫هوش مصنوعی برای من فقط یک رشته علمی نبود‪ ،‬بلکه چشم‌اندازی‬ ‫بود که از دریچه آن آینده بشــر را می‌دیدم؛ فناوری‌ای که می‌تواند‬ ‫خطاهای انسانی را کاهش دهد‪ ،‬تصمیم‌گیری‌ها را هوشمندتر کند و‬ ‫کیفیت زندگی را بالا ببرد‪ .‬وقتی به این اطمینان رسیدم که این حوزه‬ ‫نه‌تنها در صنعت‪ ،‬بلکه در آموزش‪ ،‬سلامت،‬حمل‌ونقل و حتی سبک‬ ‫زندگی مردم تاثیرگذار خواهد بود‪ ،‬مطمئن شــدم که باید زندگی‬ ‫حرفه‌ای‌ام را به آن اختصاص بدهم‪.‬‬

‫در حال حاضر چه مســوولیت‌ها و سمت‌هایی در حوزه‬ ‫هوش مصنوعی دارید؟‬
‫در حال‌حاضر چند مســوولیت کلیدی در حوزه هوش مصنوعی بر‬ عهده دارم؛ نخســت‪ ،‬ریاســت دانشکده هوش‬ ‫مصنوعی دانشگاه تکنوفســت بلژیک را برعهده‬
‫دارم؛ دانشکده‌ای که تمرکز آن بر آموزش آنالین‬ ‫و حضوری و برگزاری دوره‌های کاربردی در ایران‪،‬‬ ‫ترکیه و کشورهای منطقه است‪ .‬نزدیکی ترکیه‬ ‫به ایران ایــن فرصت را فراهم کــرده تا بتوانیم‬ ‫به‌طورجــدی روی جذب دانشــجویان ایرانی و‬ ‫منطقه‌ای تمرکز کنیم‪.‬‬ ‫در کنار این موضوع‪ ،‬ارتباطات فعالی با دانشگاه‌های‬ ‫معتبر دنیا‪ ،‬مراکز تحقیقاتی و پارک‌های علم‌وفناوری برقرار کرده‌ایم‬ ‫تا دانشــجویان و پژوهشــگران ایرانی بتواننــد در جریان آخرین‬ ‫دستاوردهای جهانی قرار بگیرند‪.‬‬ ‫همچنین‪ ،‬به‌عنوان عضو آکادمی علوم اروپا‪ ،‬در ســطح بین‌المللی‬ ‫فعالیت دارم و در ایران هم عضو کمیســیون ملی هوش مصنوعی‬ ‫ســازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور هستم‪ .‬علاوه بر این‪ ،‬در برخی ‫سازمان‌ها نقش مشاور هوش مصنوعی را دارم‪ .‬این مسوولیت‌ها به‬ ‫من اجازه می‌دهند در سه سطح آموزش‪ ،‬سیاست‌گذاری و ارتباطات‬ ‫بین‌المللی به توسعه هوش مصنوعی کمک کنم‪.‬‬

‫شما‪ ،‬هم در بخش دانشــگاهی و هم در صنعت فعال‬ ‫هســتید‪ ،‬این دو حوزه چگونه در کار شــما به هم پیوند‬ ‫خورده‌اند؟‬
‫من همیشه باور داشــته‌ام که آموزش دانشگاهی و صنعت نباید از‬ ‫هم جدا باشــند‪ ،‬اگر دانشگاه فقط به تولید مقاله و فرضیه بپردازد‪،‬‬ ‫دانشجویان با واقعیت‌های بازار آشنا نمی‌شوند و اگر صنعت هم بدون‬ ‫پشتوانه علمی حرکت کند‪ ،‬نوآوری و پایداری در آن ضعیف خواهد‬ ‫بود‪ .‬به همین دلیل تلاش کرده‌ام فعالیت‌هایم در این دو حوزه مکمل‬ ‫یکدیگر باشند‪ .‬در دانشگاه‪ ،‬دانشجویان را با مسایل واقعی صنعت آشنا‬ ‫و پروژه‌های آموزشی را به‌سمت نیازهای کاربردی هدایت می‌کنم‪ .‬در‬ ‫صنعت هم همیشه به‌دنبال این بوده‌ام که آخرین یافته‌های علمی‬ ‫و فناوری‌هــای نوین را وارد پروژه‌ها کنم تــا خروجی آن‌ها به‌روز و‬ ‫رقابتی باشد‪.‬‬

‫برج متاورسی آتابی که ازسوی تیم شما طراحی و اجرا‬ ‫شد‪ ،‬مدال طلای پانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی نوآوری‬ ‫و اختراعات اروپا (‪2025 EUROINVENT‬)را کسب کرد‪ ،‬این‬ ‫پروژه چه جایگاهی در آینده اقتصاد دیجیتال ایران دارد؟‬

‫برج متاورســی آتابی یک زیرساخت هوشــمند و تعاملی است که‬ ‫ســازمان‌ها و بانک‌هــا را وارد فضای متاورس می‌کنــد‪ .‬این برج با‬ ‫فراهم‌کردن امکان ایجاد شــعبه‌های مجازی‪ ،‬برگزاری نمایشگاه‌ها‪،‬‬ ‫کنفرانس‌ها و خدمات مالی مبتنی بر بلاک چین،‬به سازمان‌ها این‬ ‫فرصت را می‌دهد که بدون محدودیت جغرافیایی با مشتریان خود‬ ‫تعامل داشته باشند‪.‬‬ ‫اهمیت آتابی در اقتصاد دیجیتال ایران در این است که هزینه‌های‬ ‫توســعه فیزیکی را کاهش می‌دهد‪ ،‬امکان جذب مشتریان نسل ‪Z‬‬ ‫را فراهم می‌کند و ایران را به‌عنوان کشــوری نوآور در سطح جهانی‬ ‫مطرح می‌سازد‪.‬‬

یکی دیگر از پروژه‌های اجراشــده ازسوی شما و تیم‬ ‫تحقیقاتی‌تان‪ ،‬کالیا‪) ،‬کال‌سنتر هوشمند) است درباره این‬ ‫پروژه و کاربرد آن برای سازمان‌ها بگویید‪.‬‬
‫کالیا یک سامانه هوشمند مرکز تماس است که با بهره‌گیری از هوش‬ ‫مصنوعی طراحی شده و هدف آن‪ ،‬تحول در نحوه ارتباط سازمان‌ها‬ ‫با مشتریان است‪ .‬این سامانه می‌تواند به‌صورت ‪۲۴‬ساعته و هفت روز‬ ‫هفته‪ ،‬پاسخگوی تماس‌ها باشد‪ ،‬بدون این‌که خستگی یا محدودیت‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫مزیت اصلی کالیا در این اســت که بخش بزرگی از کارهای تکراری‬ ‫اپراتورها را برعهده می‌گیرد‪ :‬پاسخ به سوالات متداول‪ ،‬ارایه خدمات‬ ‫ساده یا حتی اتصال هوشمند به اپراتور انسانی‪ .‬علاوه بر این‪ ،‬داده‌های‬ ‫تماس‌ها به‌طور کامل ثبت و تحلیل می‌شوند تا سازمان بتواند کیفیت‬ ‫خدمات خود را ارتقا دهد‪.‬‬

‫«سیموا» (ویس میکر فارسی) نیز از دیگر محصوالت کار‬ ‫شماست درباره این محصول و نقشی که در آینده رسانه و‬ ‫بانکداری دارد‪ ،‬توضیح بدهید‪.‬‬
‫سیموا می‌تواند فرآیند تولید محتوای صوتی را متحول کند‪ .‬ناشران‪،‬‬ ‫تولیدکنندگان پادکست و رســانه‌های آنلاین قادرند در کوتاه‌ترین‬ ‫زمان‪ ،‬متن‌های طولانی را به فایل‌های صوتی تبدیل کنند‪.‬‬ ‫در حوزه بانکداری نیز این محصول می‌تواند یک‌صدای رســمی و‬ ‫یکپارچه برای تمام کانال‌های ارتباطی بانک ایجاد کند‪ .‬به‌این‌ترتیب‬ ‫تجربه مشــتری‪ ،‬حرفه‌ای‌تر و صمیمی‌تر می‌شود‪ .‬همچنین امکان‬ ‫تولید پیام‌های شخصی‌سازی‌شــده مثل ارسال پیام تبریک تولد یا‬ ‫اطلاع رسانی درباره خدمات بانکی با صدای اختصاصی امکان‌پذیر‬ ‫می‌شود‪.‬‬

‫اگر بخواهید به دیگر پروژه‌های مهمی که ازسوی شما و‬ ‫تیمتان توسعه‌یافته است اشاره کنید به کدام پروژه‌ها اشاره‬ ‫می‌کنید؟‬
‫‪ DermaVisor AI‬کــه در صنعت پوســت و زیبایی کاربرد دارد‬ ‫از دیگر پروژه‌های مهم اســت‪ DermaVisor AI ،‬با تحلیل تصویر‬ ‫چهره قادر اســت بیماری‌های پوستی را شناسایی و شدت آن‌ها را‬ ‫دسته‌بندی کند و حتی هشــدارهای فوری در موارد حساس ارایه‬ ‫دهد‪ .‬چنین قابلیتی به معنای کاهش خطای انسانی و صرفه‌جویی‬
‫چشمگیر در وقت پزشکان و مراجعه‌کنندگان است‪.‬‬ ‫این ســامانه همچنین می‌تواند نوع پوست کاربر را تشخیص دهد‬ ‫و محصولات مراقبتی مناســب پیشنهاد کند‪ .‬حتی امکان مشاهده‬ ‫چهره فرد با میکاپ مجازی (‪ (Virtual Try-on‬وجود دارد که برای‬ ‫سالن‌های زیبایی و فروشگاه‌های محصولات آرایشی بسیار ارزشمند‬ ‫است‪.‬‬
‫سامانه ‪ TraffixAi‬نیز پروژه مهم دیگری است که به توسعه شهرهای‬ ‫هوشمند و مدیریت حمل‌ونقل کمک می‌کند‪ .‬این سامانه با ترکیب‬ ‫بینایی ماشــین‪ ،‬هوش مصنوعی و رادارهای پیشرفته‪ ،‬این امکان را‬ ‫فراهم می‌کند که ترافیک به‌صورت هوشــمند و لحظه‌ای مدیریت‬ ‫شود‪.‬‬ ‫این ســامانه می‌تواند تخلفات رانندگی را تشخیص دهد‪ ،‬الگوهای‬ ‫ترافیکی را تحلیل کنــد و برای زمان‌بنــدی چراغ‌های راهنمایی‬ ‫پیشنهادهای بهینه ارایه دهد‪ ،‬داده‌هایی که این سامانه جمع‌آوری‬
‫می‌کند‪ ،‬برای برنامه‌ریزی شهری‪ ،‬توسعه زیرساخت‌ها و حتی طراحی‬ ‫سیاســت‌های بیمه و خدمات مالی ارزشمند است‪ .‬به همین دلیل‬ ‫‪ TraffixAi‬فراتــر از یک ابزار ترافیکی‪ ،‬یک پلتفرم داده‌محور برای‬ ‫مدیریت هوشمند شهر است‪.‬‬

‫مهم‌ترین افتخارات بین‌المللی شــما در حوزه هوش‬ ‫مصنوعی چیست؟‬
‫یکی از مهم‌ترین افتخارات من‪ ،‬عضویت در آکادمی علوم اروپاست‪،‬‬ ‫این عضویت به‌عنوان نشانه‌ای از اعتماد جامعه علمی جهانی‪ ،‬امکان‬ ‫همکاری و تعامل با دانشمندان برجسته دنیا را فراهم کرده است‪.‬‬ ‫در حوزه رقابت‌های بین‌المللی هم موفق به دریافت جوایز متعددی‬ ‫شده‌ام که کسب مدال طلای نوآوری در ‪2025 EUROINVENT‬‬ ‫رومانی برای پروژه برج متاورسی آتابی‪ ،‬کسب مدال طلای جهانی در‬ ‫مسابقات اختراعات لهستان (‪ ،)E-NNOVATE‬کسب مقام‌های برتر‬ ‫در پروژه‌های هوش مصنوعی و متاورس در نمایشگاه‌های بین‌المللی‬ ‫ترکیه و کانادا ازجمله موفقیت‌هایی اســت که کسب کرده‌ام؛ البته‬ ‫این افتخارات برای من فقط یک دســتاورد شخصی نیستند‪ ،‬بلکه‬ ‫نشان‌دهنده توانمندی دانشمندان ایرانی در سطح جهانی هستند‪.‬‬

‫عضویت در آکادمی علوم اروپا چه اهمیتی برای شما و‬ ‫حوزه علم ایران دارد؟‬
‫این عضویت برای من یک افتخار بزرگ و درعین‌حال مســوولیتی‬ ‫سنگین است‪ ،‬قرارگرفتن در جمع برجسته‌ترین دانشمندان اروپا این‬ ‫فرصت را ایجاد کرده تا در شــبکه‌ای بین‌المللی از تحقیقات حضور‬ ‫داشته باشم و در جریان تازه‌ترین دستاوردهای علمی دنیا قرار بگیرم‪.‬‬ ‫از نگاه ملی‪ ،‬این عضویت نشان می‌دهد پژوهشگران ایرانی می‌توانند‬ ‫در معتبرترین محافل علمی جهان حضور موثر داشــته باشــند و‬ ‫ظرفیت‌های علمی کشور را معرفی کنند‪.‬‬

‫آینده هوش مصنوعی در ایران را چطور می‌بینید؟‬
‫ایران ظرفیت بالایی برای توسعه هوش مصنوعی دارد‪.‬جوانان با استعداد‪،‬‬ ‫پژوهشگران توانمند و دانشگاه‌های فعال در این حوزه سرمایه‌های‬ ‫ارزشمندی هستند‪ .‬اگر زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری‌های مناسب‬ ‫ایجاد شــود‪ ،‬هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه‌هایی مانند سلامت،‬‬ ‫حمل‌ونقل‪ ،‬بانکداری و آموزش تحول جدی ایجاد کند‪.‬‬
‫به باور من‪ AI،‬می‌تواند موتور محرک توســعه ملی ایران باشد؛ هم‬ ‫برای رشد اقتصادی و هم برای ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح‬ ‫بین المللی‪.‬‬

‫نسل ‪ Z‬چه نقشی در توسعه این فناوری در کشور دارد؟‬
‫نســل ‪ Z‬نسلی است که از کودکی با فناوری بزرگ شده است‪ .‬برای‬ ‫این نسل‪ ،‬کار با ابزارهای دیجیتال و فضای مجازی کامال طبیعی است‬ ‫و همین موضوع باعث می‌شود یادگیری و به‌کارگیری فناوری‌های نو‬ ‫مثل هوش مصنوعی برایشان بسیار ساده‌تر باشد‪.‬‬ ‫اگر فرصت‌ها و آموزش‌های الزم برای آن‌ها فراهم شــود‪ ،‬می‌توانند‬
‫از مصرف‌کننده به تولیدکننده فناوری تبدیل شوند و موتور اصلی‬ ‫حرکت ایران به‌سمت اقتصاد دیجیتال باشند‪.‬‬

‫رویای بزرگ شما در حوزه هوش مصنوعی چیست؟‬
‫رویای من این اســت که ایران به یکی از مراکز مهم تولید فناوری‬ ‫هوش مصنوعی در منطقه تبدیل شــود‪ .‬دوســت دارم پروژه‌هایی‬ ‫که امــروز روی آن‌ها کار می‌کنیم‪ ،‬روزی به دســت جوانان ایرانی‬ ‫توسعه پیدا کند و کشور ما نه به‌عنوان مصرف‌کننده‪ ،‬بلکه به‌عنوان‬ ‫تولیدکننده و صادرکننده فناوری شناخته شود‪.‬‬ ‫به اعتقاد من‪ ،‬هوش مصنوعی یک انتخاب نیست‪ ،‬یک ضرورت است‪،‬‬ ‫مدیرانی که امروز در صنایع خود از ‪ AI‬استفاده نکنند‪ ،‬در آینده‌ای‬ ‫نزدیک از رقابت حذف خواهند شــد و امیدم این است که مدیران‬ ‫به‌جای نگاه کوتاه‌مدت‪ ،‬اســتراتژی جدی برای دیجیتالی‌ســازی و‬ ‫استفاده از هوش مصنوعی تدوین کنند‪.‬‬